De aventura, de amor, histórica ou novela negra….todas estas historias e moitas outras celebramos este domingo o Día do Libro. Unha data marcada en vermello no calendario de calquer amante da lectura.
O 23 de abril non é una data elexida ao chou, todo o contrario. Este día escolléuse despois de probar outras datas e con un argumento de peso: esta data conmemora o pasamento de Miguel de Cervantes, William Shakespeare e máis de Garcilaso de la Vega.
Os más puristas critican que Cervantes morreu o 22 e non o 23, pero parece que o enterro si que foi tal día de 1616.
O Día do Libro celébrase en esta data dende 1995 que é cando o fixou a UNESCO. Pero pese a que se celebra en todo o mundo non siempre foi nesta data. O recoñecemento ás letras remóntase ao 1926 cando o escritor valenciano, Vicente Clavel propuxo a data do 7 de outubro coincidindo coa data na que se cre que naceu o autor do Quixote.
Coa intención de expandir o Día do Libro cada ano selecciónase unha Capital Mundial do Libro, fomentando a lectura ao través de numerosos programas culturais. Madrid foi elixida a primera capital literaria e este ano 2023 será en Guadalaxara (México).
Pero en España el 23 de abril hai unha dobre celebración e é que en Cataluña ese mesmo día celébrase o Sant Jordi, (San Xurxo) patrón da comunidade. La tradición marca que en este día os homes regalan una rosa ás mullerese elas lles dan un libro. Todo conmemorando a lenda que di que San Xurxo salvou a vida dunha princesa que iba a ser atacada por un dragón e do seu sangue brotou un rosal.
Os actos de esta celebración non só se limitan ao día 23 senón que se desenvolven durante toda a semán. Dende lecturas totais ou de fragmentos da obra de Cervantes a concursos literarios. Os mercadiños de libros de segunda mán e novos convírtense no decorado das rúas e prazas.
Este ano o equipo de voluntarios da biblioteca escolar propón unha actividade alternativa: “Os detalles literarios”
Non hai que mercar senón pedir en empréstito na biblioteca un libro pensado para outra persona, esa persoa recomendache o libro e envíacho e logo, o alumnado de artes envolveráno bonito e cunha rosa de papel enviaranno a persoa indicada… Non vos parece un detalle literario?
Ademáis, no recreo de mañán luns, o departamento de lingua castelá xunto coa biblioteca organizaa a lectura dos microrrelatos e entregarán os premios aos mellor clasificados.
O Día Mundial do Teatro foi creado por lo ITI (International Theatre Institute) e celebrouse por primeira vez o 27 de marzo de 1962, data da apertura da temporada do “Teatro das Nacións” en París. Dende entón, cada ano nesta data, o World Theatre Day (Día Mundial doTeatro) celébrase a escala mundial.
Os obxectivos do Día Mundial do Teatro e do danza son
Promover esta forma de arte en todo o mundo.
Facer que as persoas tomen conciencia do valor de esta forma de arte
Permitir que as comunidades de teatro e danza promovan o seu traballo a gran escala para que os líderes de opinión sexan conscientes do valor de estas formas de arte e as apoien.
Disfrutar destas forma de arte polo seu propio ben
Unha das accións máis importantes para a WTD é a circulación da Mensaxe para o Día Mundial do Teatro, ao través do cal, por invitación del ITI, unha figura de talla mundial comparte as súas reflexiones sobre o temaTeatro y Cultura de Paz. O primeiro World Theatre Day International Message foi escrito por Jean Cocteau:
¨O Día Mundial do Teatro sinala o momento da impresionante unión entre o singular e o plural, o obxectivo e o subxectivo, o consciente e o inconsciente, e mostrará ao mundo as extraordinarias criaturas que esa unión ten producido. A maioría dos desacordos que existen no mundo débense ao extrañamento das mentes pola barreira da linguaxe: o enorme e complexo mecanismo do teatro establecéuse precisamente para superar dunha vez eses desacordos e esa barreira». (extracto)
O mensaxe tradúcese a diferentes idiomas e distribúese amplamente.
“Reunimonos para chorar e recordar; rír e contemplar; aprender , afirmar e imaxinar”. Brett Bailey, director de escena de Sudáfrica, autor da mensaxe del Día Mundial doTeatro 2014.
Ser objxecto de tódalas miradas ao subir ao escenario fai que aqueles que queiran vencer a súa timidez (xa sea por necesidades persoais ou laborais) atopen no teatro unha actividade perfecta para ir, pouco a pouco, acostumándose a seren observados.
2. Mellora das habilidades psicomotrices
Nos exercicios de expresión corporal poténciase o emprego do corpo como ferramenta de traballo, o coñecemento e a exploración de movementos pouco habituais. Isto fai do teatro unha actividade dinámica e física, ideal para facer fronte aos males do sedentarismo.
3. Falar en público
Ao pesar de non ter esa timidez da que falábamos no primero punto, os exercicios de dicción e vocalización son moi utis para aqueles que precisen falar en público. Trátase de recursos cos que preparar en casa ponencias e outras intervencións, mellorando a dicción e a entonación, reforzando así a mensaxe do discurso.
4. Mellora nas relacións sociais
Superar o miedo ao conflicto e ao contacto físico e crear vínculos cos compañeiros, axuda a reforzar as habilidades para coñecer xente.
5. Reforza a autoestima
A superación en cada clase e a repetición de exercicios e dinámicas nas que o alumno dase conta da súa melloría, proporciona máis seguridade.
O Día Mundial da Poesía, celebrado cada ano o 21 de marzo, conmemora unha das formas máis preciadas da expresión da identidade e a lingüística da humanidade.
A poesía, practicada ao longo da historia en tódalas culturas e en tódolos continentes, fala da nosa humanidade común e dos nosos valores compartidos, transformando o poema máis simple nun poderoso catalizador do diálogo e a paz.
A UNESCO adoptou por primeira vez o 21 de marzo como Día Mundial da Poesía durante a súa 30ª Conferencia Xeral en París en 1999, co obxectivo de apoiar a diversidade lingüística ao través da expresión poética e fomentar a visibilización daquelas línguas que están en perigo.
O Día Mundial da Poesía é una ocasión para honrar aos poetas, revivir tradicións orales de recitales de poesía, promover a lectura, a escritura e o ensino da poesía, fomentar a converxencia entre a poesía e outras artes como o teatro, a danza, a música e a pintura, ademáis de aumentar a visibilidade da poesía nos medios. A medida que a poesía continúa unindo persoas en tódolos continentes, todos estades invitados a unirse.
Chema Madoz. (Poesía visual)
“A orquestación das palabras, o colorido das imágenes e a contundencia dunha boa métrica otorgan á poesía un poder sen parangón. Como forma de expresión íntima que permite abrirse aos demáis, a poesía enriquece o diálogo que cataliza todo o progreso humano e é compre máis que nunca en tempos turbulentos.”
O pasado 11 de xullo de 2022 o Consello de Ministros acordóu a proposta do ministro de Cultura e Deporte Miquel Iceta a declaración do 17 de marzo Día do Cómic e do Tebeo, medida para impulsar o sector, recoñecendo o papel dos seus profesionais na vida social e cultural.
Cumpríase así con unha das principais medidas reivindicadas polo sector do cómic para lograr maior visibilidade e recoñecemento, propuesta que estaba incluida na Proposición Non de Lei “sobre o recoñecemento e dignificación do sector do cómic en España” que aprobaron por unanimidade tódolos grupos parlamentarios o 19 de outubro de 2021.
Deste xeito hoxe, 17 de marzo, España vive a súa primeira gran festa do cómic e do tebeo, unha celebración coa que o Goberno de España pretende reconocer o valor da banda deseñada, o peso da súa historia e a súa importancia no contexto actual, a súa diversidade, creatividade e calidade.
Precisamente o peso da BD na nosa historia é o motivo da elección do día 17 de marzo, escollido en honor o inicio da publicación da mítica revista de historietas TBO, que dotou de nome ao propio fenómeno da lectura en viñetas en España e que se manten no nome desta celebración coma un guiño á creación española.
O Día do Cómic e do Tebeo conta coa colaboración da Sectorial do Cómic, entidad que agrupa unha parte destacada do sector, e que anima a tódolos axentes culturais a desenvolver unha axenda de actividades que trate de levar á BD a tódolos recunchos do país.
Hoxe 17 de marzo haberá a celebración de máis de 100 actividades na maioría de provincias españolas, nas que participarán espacios culturales, librerías e centros educativos entre outros. Todas estas actividades serán recollidas na web oficial diadelcomic.es, que podrá ser consultada próximamente. Os organizadores das actividades poden informar das mesmas mediante o correo electrónico actividades@diadelcomic.es.
O cartaz oficial, que foi creado por un dos históricos gañadores do Premio Nacional do Cómic, foi dado a coñocer o día 1 de marzo.
Hoxe, 23 de febrero, é un día a celebrar en Galicia grazas a una das figuras máis reconocidas da literatura e unha persoa clave tamén no movimiento feminista.
No 2022 deu moito que falar un mural feminista que foi varias veces obxecto de vandalismo no barrio madrileño de Ciudad Lineal, para logo ser ‘recuperado’ grazas á comunidade de veciños. No gran mural feminista de Ciudad Lineal, 15 mulleres; entre elas, a que xunto a Gustavo Adolfo Bécquer leva a consideración de precursora da poesía moderna, que escribiu tanto en castelán coma en galego.
¿Por qué el 23 de febrero es el día de Rosalía de Castro?
Pero este día de Rosalía de Castro no ten tanto tempo como un pode chegar a pensar: este es el segundo ano que se celebra o 24 de febrero. Eso tampouco é novo: ata entón celebrábase o 24 de febrero, data na que se cre que nacera a poeta en Santiago de Compostela. O certo é que ata 2021 o 24 de febrero era o día ‘oficial’ porque era a data que aparecía na partida de bautismo da escritora, pero grazas á investigación da galega Sagrario Abelleira coñecéronse novos datos sobre a biografía de Rosalía de Castro.
Concretamente, o 23 de febrero de 1837 a las 4:00 h. da madrugada foi a hora na que naceu a poeta, segundo o que aparece escrito no expediente matrimonial de Rosalía de Castro e Manuel Murguía, recuperado do Arquivo Histórico Diocesano de Madrid gracias a Abelleira. Una vez que apareceu nesta información, a Xunta cambiou a data na que se celebraría o día de Rosalía de Castro para que fora acorde coa data real do seu nacemento.
Cinco cousas curiosas sobre Rosalía de Castro que non sabías ou sí…
Rosalía de Castro en mil idiomas
En 2013, os escritores galegos Malores Villanueva e Xosé Henrique Costas coordinaron a traducción voluntaria de dous dos poemas máis famosos de Rosalía de Castro: ‘Adiós, ríos; adiós fontes’ e ‘Aires, airiños, aires’, ambolos dous incluidos no seu ‘Cantares Gallegos’. A iniciativa, para celebrar o 150.º aniversario de la publicación da súa obra máis coñecida, pasou logo a estaren xestionada pola propia Fundación Rosalía, da man da Universidade de Vigo.
A día de hoxe é posible ler ‘Adiós, ríos; adiós, fontes’ en 30 idiomas, pasando polo bengalí ou o esperanto, ademáis do gaélico irlandés ou o sardo, namentres que ‘Aires, airiños, aires’ foi traducida a 22 linguas.
A primeira feminista (gallega)
Ainda que moitas veces non a inclúan nas listas das primeras feministas españolas xunto a outras máis coñecidas como Concepción Arenal o Emilia Pardo Bazán, ou xunto a outras moito máis repetidas como Clara Campoamor ou Victoria Kent, Rosalía de Castro escribeu o que podería considerarse o primeiro manifesto feminista publicado en Galicia, ‘Lieders’, que veu a luz en ‘El Álbum del Miño’ (1858); un profundo canto á igualdadade da muller, á liberdade e á independencia.
“Jamás ha dominado en mi alma la esperanza de la gloria, ni he soñado nunca con laureles que oprimiesen mi frente. Sólo cantos de independencia y libertad han balbucido mis labios, aunque alrededor hubiese sentido, desde la cuna ya, el ruido de las cadenas que debían aprisionarme para siempre, porque el patrimonio de la mujer son los grillos de la esclavitud. Yo, sin embargo, soy libre, libre como los pájaros, como las brisas; como los árabes en el desierto y el pirata en el mar”.
A literata con máis rúas co seu nome
Rosalía de Castro é a literata (muller) que máis calles ten en España: segundo un informe publicado en 2010 pola empresa 11811, en aquel ano había un total de 289 rúas en todo o país co nome da poeta, a sexta sen ter en conta o xénero, por detrás de Jacinto Benavente (305), Rafael Alberti (429), Antonio Machado (741), Federico García Lorca (903) e Miguel de Cervantes (1.609).
O ecoloxismo e Rosalía de Castro
Rosalía de Castro foi unha férrea defensora da natureza: fai algo menos dun ano o Real Xardín Botánico de Madrid acollía a exposición ‘El herbario de Rosalía de Castro’, unha recopilación de moitas das plantas ás que a poeta galega dedicou algunha das súas palabras, e en ‘En las orillas del Sar’ inclúe máis dunha dura crítica á tala nos montes de Galicia.
“Bajo el hacha implacable, ¡cuán presto en tierra cayeron encimas y robles! (…) Ya no entonan en ellas los pájaros sus canciones de amor, ni se juntan cuando mayo alborea en la fronda que quedó de sus robles desnuda”—.
Tanto chegou a falar dos carballo que incluso defendeu un que a día de hoxe segue en pé, coñecido como o carballo do Banquete de Conxo, cerca de Santiago de Compostela.
Este imponente carballo de máis de 250 anos estivo no seu momento acompañado de cerca de un millar de outras árbores; a día de hoxe non chegan á cincuentena. No 1856 este carballo foi testigo do Banquete Democrático de Conxo, un acto revolucionario en no que se reivindicaban os ideales europeos de liberdade, igualdade e fraternidade, e polo que intercedeu a propia Rosalía de Castro.
En 2022 fue considerado o Árbol de España, e o segundo Árbol de Europa.
Outra mostra do seu ecoloxismo tempran foi a —segunda a tradición— figueira que Rosalía tería plantado xunto á Casa da Matanza de Padrón; o Concello de A Coruña decideu plantar en 2021 una “filla” de aquela figueira no parque de Santa Margarita.
De filla sen pais a poder ser oficialmente recoñecida en 2021
A autora de ‘Follas novas’ foi bautizada no seu momento como “filla de pais incóngnitos”: nada como María Rosalía Rita, no seu bautismo á acompañaba a que fora criada da súa nai, María Francisca Martínez, e a nena chegou “sin número por no haber pasado por la inclusa” (a inclusa era unha casa-cuna ou expósito onde se criaban a nenos abandoados). Rosalía era filla de unha fidalga vinda a menos e un sacerdote, aínda que se cre que os seus primeros anos foi criada polas súas tías paternas.
Máis tarde consta que viveu coa súa nai, Teresa de Castro. A ausencia de documentación oficial non permitía afirmar que a nena fora recoñecida en algún momento, despois de haber nado dunha relación mal avenida. Nembargantes, na obra que publicou Sagrario Abelleira despois de atopar os documentos que confirmaban a súa data de nacimento tamén hai outros papaeis que demostran que Teresa de Castro, nai solteira, recoñeceu á súa filla ante notario en 1843, momento no que ademáis recoñeceu que a nena fora amamantada durante seis meses na aldea de Santo, en Ortoño.
O 7 de febreiro entregáronse dúas edicións do Premio San Clemente Rosalía-Abanca
No acto participaron dous dos tres gañadores da vixesimoquinta edición, Emma Pedreira, por «Besta do seu sangue»; e Antonio Manzini, por «7-7-2007». O vencedor en lingua castelá, Carlos Busqued, por «Magnetizado» faleceu hai dous anos.
O recoñecemento a estes autores fora aprazado pola pandemia e agora coincidiron cos galardoados da vixesimosexta edición: María Rey , por «Flores de ferro»; Sara Jaramillo, por «Donde cantan las ballenas»; e Audur Ava Òlafsdóttir, por «La escritora».
O xoves, 3 de novembro de 2022, ás 13h no Salón de Claustros do IES Rosalía de Castro, presentouse en rolda de prensa o fallo da XXVI edición do Premio literario San Clemente Rosalia-Abanca.
As Novelas gañadoras son:
Modalidade de Lingua Galega :
Flores de Ferro de María Rei Vilas (Ed. Galaxia)
Modalidade de Lingua Castelá:
Donde cantan las ballenas de Sara Jaramillo (Ed. Lumen)
Modalidade de Lingua Estranxeira:
La escritora, de Audur Ava Olafsdottir (Ed. Alfaguara)
Dende 1997 celébrase o Día das Bibliotecas o 24 de outubro, unha conmemoración impulsada pola Asociación de Amigos del Libro Infantil y Juvenil á que se foron sumando, xa dende hai algún tempo, o propio Ministerio de Cultura e todas as administracións autonómicas.
A Dirección Xeral do Libro e Fomento da Lectura, a través da Subdirección Xeral de Coordinación Bibliotecaria, impulsa a celebración do Día das Bibliotecas, este 24 de outubro de 2022. “A edición deste ano, baixo o lema “BiblioTEcuida”, céntrase en destacar o papel das bibliotecas de diferente tipoloxía como espazos libres e abertos que, a través dos seus diversos servizos e recursos, preocúpanse por atender as necesidades dos seus usuarios. As bibliotecas están abertas a toda a cidadanía e son un piar fundamental ao servizo das comunidades ás que pertencen.”
As bibliotecas escolares galegas amosáronse, e continúan facéndoo, como unha ferramenta ao servizo da comunidade educativa ofrecendo recursos, información e apoio. Cómpre reivindicalo e celebrar que son xanelas para ler, espazos onde aprender e lugares para descubrir.
A biblioteca escolar, esa biblioteca pola que pasan todas as nenas e todos os nenos do país, a primeira biblioteca que lles aprende, tamén, a usar outras, que os pon en contacto con eses outros espazos do coñecemento e do lecer, eses lugares nos que pasan moitas cousas, que son as bibliotecas públicas, eses lugares que están sempre ao noso carón: as BIBLIOTECAS.
Este curso, o lema das bibliotecas escolares de Galicia ESCRIBIR A BIBLIOTECA ESCOLAR , e quere poñer o foco en todas as formas de escrita que cuida e ofrece a biblioteca escolar . A escrita como medio de comunicación, expresión, creación, información e coñecemento. aproveitado por algunhas das bibliotecas para esta celebración.
La figura de Emilia Pardo Bazán en el ámbito literario supone un prestigio de las letras españolas, desafortunadamente, poco reconocido. Para remediarlo, desde el Departamento de Lengua Castellana y Literatura proponemos un acercamiento práctico a tan extraordinaria escritora, con el fin de conocer su vida y su obra; y, con ello, situarla en el lugar que le corresponde. Por ello, invitamos a todo el centro (alumnado, profesorado y personal no docente) a participar en dicha actividad, que recoge una exposición sobre Emilia Pardo Bazán y, por otro lado, una yincana. Independientemente de si se decide adentrarse de una u otra forma, os animamos a aprovechar este momento para conocer a una polifacética feminista gallega a quien se le ha marginado durante tantos años; y que debe recibir, motu proprio, todo nuestro respeto.
PARA PARTICIPAR EN LOS PASATIEMPOS EMILIANOS:
Podréis participar individualmente, por parejas o por grupos de tres.
Deberás coger uno de los pasaportes que están en este sobre, y que servirán para recoger tanto tu nombre como tu curso y las respuestas de las preguntas. En el caso de ser una pareja o un grupo, deberéis poner el nombre de todos los viajeros.
Deberás abrir, en el orden indicado, cada uno de los folletos con la portada de los libros de la autora. Fíjate en los textos que se incluyen.
Coge tu móvil, escanea el código QR y responde la pregunta que se abrirá al escanearlo.
Una vez respondas esa cuestión, copia el resultado en el lugar correspondiente del pasaporte relativo a las preguntas.
Cuando hayas completado todas las respuestas, las iniciales o letras señaladas de cada una de ellas formarán una palabra relacionada con la autora. Complétala en su lugar correspondiente.
Una vez finalizado el juego, deja(d) el pasaporte en la urna que hay justo al lado.
Como recompensa, se ganará una merienda del recreo, que conseguiréis en la cafetería del instituto, y otra sorpresa. Se dirá el ganador o ganadores el 16 de junio. Esta recompensa es válida tanto para el alumnado como para el profesorado o personal no docente.
¡Suerte a todos!
Departamento de Lengua Castellana y Literatura del IES Plurilingüe Rosalía de Castro.
Bibliografía:
Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (2021). La cuestión palpitante. Recuperado de: t.ly/o48J
FUENTES, A. y LÓPEZ SÁNDEZ, M. (2021). Unidad didáctica: Emilia Pardo Bazán. Consellería de Cultura, Educación e Universidade.
Manos Unidas (2020). “Derecho a la educación en la India”. Recuperado de: t.ly/11NS
PARDO BAZÁN, E. (1989). La cuestión palpitante. Ed. De José Manuel González Herrán. Barcelona, Anthropos.
ACRÓBATAS DAS LETRAS 